Jaarlijkse openbare bijeenkomst van de Coalitie voor de Mensenrechten
Bestaanszekerheid voor iedereen?
(Officieel verslag wordt later toegevoegd: klik hier)
Inleiding: Dr. Dick Timmer, politiek filosoof
Opening: Dhr. Ruud van Bennekom, Burgemeester
18 september 2023, 19.30 – 21.30 uur Gemeentehuis Bunnik Singelpark 1, Odijk
In de Nederlandse samenleving wordt meer en meer gesproken over de groeiende tegenstelling tussen arm en rijk. Ook in de relatief welvarende gemeente Bunnik zijn er steeds meer inwoners die een beroep doen op de Voedselbank en op financiële ondersteuning van de overheid. Is bestaanszekerheid vanzelfsprekend, wat is de taak van de overheid en welke verantwoordelijkheid heeft de burger zelf? Hoe wegen we bestaanszekerheid af tegen belangen van bewoners elders in de wereld? Deze vragen leidden tot het verzoek aan de Coalitie voor de Mensenrechten om vanuit de Universele Verklaring van de Mensenrechten in 2023 aandacht te besteden aan het thema bestaanszekerheid. Hierover is in onze Grondwet een speciaal artikel opgenomen: artikel 20 luidt ‘Bestaanszekerheid; welvaart; sociale zekerheid’. De zorg van de overheid tot spreiding van welvaart onder de bevolking wordt benoemd. In dit artikel wordt ook verwezen naar sociale zekerheid en het recht op bijstand. Op 3 november dit jaar is het 175 jaar geleden dat de Nederlandse Grondwet werd vastgesteld. Deze gedenkwaardige dag was ook aanleiding om voor het thema ‘bestaanszekerheid’ te kiezen dat zo nadrukkelijk in de Grondwet is uitgewerkt
Dick Timmer is politiek filosoof en ethicus. Hij werkt als onderzoeker en docent aan de Technische Universität Dortmund, waar hij denkt en schrijft over zaken op het snijvlak van politieke filosofie, ethiek en economie. Hij promoveerde aan de Universiteit Utrecht met een proefschrift over de rol van grenzen en limieten in verdelende rechtvaardigheid.
De bijeenkomst werd bijgewoond door 35-40 mensen.
Na enige inleidende woorden van Rob de Coole, namens de organiserende groeperingen, schetste burgemeester Ruud van Bennekom de situatie in Bunnik. Bunnik is de gemeente in de provincie Utrecht met gemiddeld het meeste vermogen, maar tegelijkertijd moet ook hier een deel van de bewoners knokken voor hun bestaan. Bestaanszekerheid is een belangrijk internationaal vraagstuk, gaat over mensenrechten wereldwijd, maar we hebben er hier ook lokaal mee te maken, bijvoorbeeld voor Oekraïners en statushouders.
Dick Timmer begon met enkele feiten en cijfers m.b.t. armoede en de opbouw van zijn lezing:
1. Wat is bestaanszekerheid; 2. Wie is verantwoordelijk voor bestaanszekerheid; 3. Wie heeft recht op bestaanszekerheid; 4. Hoe belangrijk is bestaanszekerheid
Artikel 20 van de Grondwet en artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens geven handvatten maar tegelijkertijd ook veel vragen voor de invulling van bestaanszekerheid.
1. Onder bestaanszekerheid wordt met name verstaan het toegang hebben tot hulpbronnen (in economische termen) en het kunnen weerstaan van ongelijke machtsrelaties. Het is méér dan alleen geldgebrek. Je kan denken aan economisch, sociaal, cultureel en persoonlijk kapitaal. Welke groepen hebben minder toegang en vanuit welke bronnen is herverdeling mogelijk? Inspraak in hoe bestaanszekerheid wordt gewaarborgd is essentieel.
2. De overheid is primair verantwoordelijk, is probleemeigenaar. Het maatschappelijk middenveld heeft vaak expertise en motivatie (mede als gevolg van falen of terugtrekken van de overheid) om bestaanszekerheid in de praktijk vorm te geven. Werkgevers moeten zorgen voor inkomen dat voldoende is voor bestaanszekerheid, maar hebben ook een rol in het waarborgen van gelijke machtsrelaties.
3. In artikel 20 van de Grondwet staat dat Nederlanders hier te lande recht hebben op bestaanszekerheid. Wie niet in zijn bestaan kan voorzien heeft recht op bijstand. In de UVRM wordt gesproken over recht op een levensstandaard en welzijn voor iedereen (artikel 22 en 25). Ieder mensenleven is evenveel waard.
4. Bestaanszekerheid heeft een enorme impact in de samenleving en levert veel vraagstukken op. Er is sprake van juridische en morele urgentie. Hoe wegen we bestaanszekerheid af tegen andere waarden. Wat te denken van limitarisme: moeten we rijkdom begrenzen? En wat te denken van deze stelling: wie geen bestaanszekerheid heeft, moet altijd voorrang krijgen op wie veel méér dan “genoeg” heeft.
Bestaanszekerheid vereist adequate hulpbronnen en zelfbestuur. De overheid heeft een belangrijke taak in het waarborgen. Het is moreel urgent en heeft vergaande implicaties binnen Nederland, wereldwijd en voor de toekomst.
Na de pauze ontstond een levendige discussie onder leiding van Naghmeh Badcoubei onder meer over basisinkomen, je eigen rol in het verwerven van bestaanszekerheid, het “republikeins gedachtengoed”, geërfd vermogen (herverdelen?) en de rol van morele opvoeding.
Zoals altijd moest de avond afgerond worden voordat alle vragen en opmerkingen behandeld waren.
